Idea Store zet de gevel open
De Idea Store is een bibliotheek, maar dan anders. Het is meer dan een bibliotheek. Aan de Whitechapel Road in Londen staat sinds kort zo’n Idea Store. Het is een kleurig gebouw met een schijngevel. Maar dan anders.
De Britse architect David Adjaye heeft een uitgesproken mening over openbare gebouwen in Engeland. Hij vindt ze over het algemeen niet erg uitnodigend en toegankelijk voor de gewone man. Het zijn imposante gebouwen, die er groots en voornaam uitzien en meer weg hebben van paleizen. Dat geldt naar zijn mening niet alleen voor oude gebouwen, zoals de National Gallery, maar ook voor moderne, zoals het nieuwe stadhuis van Sir Norman Foster in Londen.
Meer dan een bibliotheek
Met de opdracht een Idea Store te ontwerpen kreeg Adjaye de kans om te laten zien dat het ook anders kan.
De Idea Store is een initiatief van Tower Hamlets, een deelgemeente van Londen ten oosten van The City, om de bibliotheken in de wijk toegankelijker te maken voor het grote publiek.
Het zijn dan ook meer dan gewone bibliotheken; het zijn multimediale, multiculturele ontmoetingsplekken waar je niet alleen boeken en cd’ kunt lenen, maar waar ook opleidingen en cursussen worden gegeven. De stores liggen midden in winkelzones, midden in het leven van alledag, en lokken bezoekers naar binnen met een café, een crè en de mogelijkheid om gratis te internetten.
Van de in totaal zeven geplande Idea Stores in Tower Hamlets zijn er ondertussen vier voltooid.
Twee van deze stores zijn ontworpen door David Adjaye Associates.
De eerste – Idea Store Chrisp Street – won de RIBA Award 2005.
Een jaar later werd de Idea Store aan de Whitechapel Road gerealiseerd.
Het is een opvallend gebouw, met een kleurige glazen gevel over vijf verdiepingen, ingeklemd tussen een supermarkt van gele baksteen en de kramen van de dagelijkse markt op straat.
Het uitgangspunt voor het ontwerp was duidelijk: door de fysieke en psychische drempels die de bestaande openbare gebouwen kenmerken weg te laten, moet het gebouw een breed publiek uitnodigen om binnen te komen.
Gordijn
De hoofddraagconstructie van de luifel ligt parallel aan de voorgevel van de schouwburg. Adjaye wilde het gebouw openheid geven naar de omgeving, het winkelende publiek dat langs de marktkramen slentert. Daartoe heeft hij een even simpele als doeltreffende oplossing gevonden. Over de gehele breedte van de voorgevel is op het niveau van de begane grond een hap uit het gebouw genomen, waardoor er een zone ontstaat die een intermediair vormt tussen het gebouw en de straat. De glazen gevel hangt als een gordijn vanaf het dak naar beneden. De taps toelopende ruimte achter dit gordijn hoort door het transparante karakter van de gevel visueel zowel bij het gebouw als bij de straat en voert de mensen als vanzelf het gebouw in. Een roltrap voert bezoekers naar de eerste en tweede verdieping; op de eerste verdieping bevindt zich de hoofdentree.
Constructie
De gevels bestaan uit een afwisseling van smalle, groen en blauw gekleurde en transparante glaspanelen en met glas beklede aluminium panelen.
De kleuren verwijzen naar de groen- en blauwgestreepte doeken die de marktkramen voor de deur overdekken.
De voorgevel steunt nergens op de grond, maar hangt aan zeven duidelijk zichtbare, zware IPE-liggers op het dak.
Deze balken liggen op hun beurt op een betonnen sway frame, een constructie waarbij de stabiliteit door de structuur van balken en kolommen zelf wordt gegarandeerd.
Het internationaal bekende ingenieurbureau Arup kwam hiermee tegemoet aan de eis om flexibele ruimten te creë, zonder veel dragende binnenwanden.
De betonconstructie bestaat uit een combinatie van in het werk gestorte kolommen en balken met prefab geribbelde vloerstroken.
Een belangrijk kenmerk van de constructie is dat veel beton zichtbaar is gebleven.
Ondanks de verschillen tussen de prefab en de in het werk gestorte elementen, ziet het geheel eruit als een monolithisch blok.
Er is veel onderzoek gedaan naar een manier om kleurverschillen tussen de onderdelen te vermijden.
Verschillende betonmengsels werden getest in mock-ups voordat de aansluitingen tussen prefab en gestort beton op de bouwplaats werden voltooid. Het zichtbare beton heeft niet alleen het voordeel dat het er esthetisch goed uitziet, maar het heeft ook een functie in de klimaatbeheersing van het gebouw.
Het beton fungeert namelijk als opslag voor thermische energie doordat het overdag warmte opneemt en het tijdens koelere perioden weer vrijgeeft.
Klimaat
De Whitechapel Idea Store beschikt daarnaast over een systeem van adiabatische koeling.
Dit systeem – dat uitgaande luchtstromen afkoelt door het met water te besproeien, waarna de afgekoelde lucht via een warmtewisselaar de inkomende lucht koelt – wordt in Nederland al langer toegepast, maar is in Engeland nog niet zo erg bekend.
De warmte die bij dit proces vrijkomt, wordt in de winter juist gebruikt om de inkomende lucht op te warmen.
Zo werkt de warmtewisselaar als koeling en verwarming tegelijk.
Veel aandacht besteedde Arup aan de optimale thermische balans van de glazen gevels, waarbij de toegepaste koeling en verwarming het beste tot zijn recht zou komen.
Berekeningen wezen uit dat de klimaatbeheersing binnen het gebouw het beste kon worden gehandhaafd als voor de zuidgevel – de hangende voorgevel – een percentage van 55 tot 60% transparant glas werd toegepast.
Voor de westgevel moest naar een glaspercentage van 45% worden gestreefd.
Het atrium, de open ruimte achter de hangende voorgevel, is in de eerste plaats natuurlijk een opvallend architectonisch kenmerk van het gebouw, maar het fungeert ook als een klimaatbuffer tussen binnen en buiten.
Warmte die via de voorkant aan het gebouw ontsnapt, wordt vastgehouden in de ruimte achter de glazen gevel, terwijl deze ruimte vanaf de andere kant wordt opgewarmd door de zon.
Op deze manier heersen in het atrium zelfs in de winter nog aangename temperaturen.
Constructief heeft de hangende voorgevel geen enkele functie: het hangt aan stalen balken op het dak en draagt niets dan zichzelf. Om te voorkomen dat de gevel gaat wapperen in de wind, is het verstevigd met stalen liggers en staanders, waartussen verticale gelamineerde houten vinnen voor extra stabiliteit zorgen. Drukstangen houden de glazen buitengevel af van de binnengevel van het gebouw.
De belangrijkste functie van het suspended atrium blijft echter de uitnodiging, de natuurlijke manier om de mensen het gebouw in te leiden.
En daar is Adjaye goed in geslaagd.
Opdracht: London Borough of Tower Hamlets
Ontwerp: Adjaye Associates, Londen
Advies: ARUP, Londen (constructies)
Uitvoering: William Verry Ltd., Londen
GevelBouw, nr. 2, jaargang 3 | juli 2006