Innovatieve klimaatbeheersing kantoor Rijkswaterstaat
Uitstraling is het uitgangspunt geweest bij het ontwerp voor het nieuwe kantoor van Rijkswaterstaat regio Zeeland in Middelburg. De architect onderscheidt zelfs drie soorten uitstraling waaraan het gebouw moest voldoen: een externe, een interne en een maatschappelijke. En het moet gezegd, het gebouw straalt je tegemoet als je Middelburg binnenrijdt.
Het Rijkswaterstaatkantoor ligt op de noordoever van het Kanaal door Walcheren, vlakbij het NS-station. Het was tot voor kort een nogal verwaarloosd gebied. Daarom is er een masterplan ontwikkeld, met een aantal kwaliteitsprojecten die het stationsgebied aantrekkelijker moeten maken. Vorig jaar zijn onder andere het waterschapskantoor Zeeuwse Eilanden en het stadskantoor opgeleverd en nu is de nieuwbouw van Rijkswaterstaat klaar.
Karaktervol
Het gebouw heeft een langwerpige, forse en tegelijk zeer transparante hoofdvorm. Met zijn maten van ruim 140 meter lengte en circa 17 m breedte en 5 bouwlagen staat er, zeker voor Middelburgse begrippen, een groot gebouw. Architect Paul de Ruiter is zich bewust van de plaats die zijn gebouw in de omgeving inneemt. In zijn toelichting bij de opening van het kantoor, benoemt hij de drie karakters die een goed gebouw volgens hem moet bezitten: ‘ kantoor moet in de eerste plaats een externe uitstraling hebben die bepaalt hoe het zich in de stad manifesteert. Het gebouw moet ook een interne uitstraling hebben met een aangenaam werkklimaat. Als laatste moet het een maatschappelijke uitstraling hebben. Rijkswaterstaat staat bekend om zijn innovatieve en duurzame opvattingen en heeft een voorbeeldfunctie. Al die aspecten hebben we geprobeerd te realiseren in dit gebouw.’
Extern
Het programma van eisen ging uit van een kantoor met daaromheen parkeerruimte. Paul de Ruiter: ‘ vonden dat niet zo’n goed idee. Beter was het om het gebouw op te tillen, zodat je er onder kunt parkeren. Dat heeft als voordeel dat de begane grond op dijkniveau ligt, waardoor je vanuit het kantoor op alle verdiepingen een prachtig uitzicht op het Kanaal door Walcheren hebt. Het is een gebouw met een enorme massa en dat heeft een grote invloed op Middelburg. Daarom moest het transparant en toegankelijk worden, zodat je inzicht hebt in wat er gebeurt, ook ’s avonds en in de winter als de lampen aan staan. Het moet iets toevoegen aan de omgeving. Vroeger lag hier een donkere en moeilijk te bereiken plek. Van het vroegere jaagpad langs het kanaal is nu een soort boulevard met een fietspad gemaakt, waardoor het gebied beter bereikbaar wordt.’
Interne uitstraling
Binnen moeten transparantie en licht zorgen voor een prettige werksfeer. De Ruiter: ‘Het gebouw is heel slim in elkaar gezet, door het gebruik van een aantal innovatieve oplossingen. Alle technische leidingen voor verwarming en koeling van het gebouw zitten weggewerkt in een betonvloer van 30 centimeter, het zogenaamde actieve beton. Een verlaagd plafond is hierdoor niet nodig. Dat betekent dat je 70 centimeter overhoudt ten opzichte van een ruimte waar wel een verlaagd plafond in zit. Omdat je meer hoogte hebt, kon er bovenin een extra lichtstrook komen, waardoor er meer daglicht binnenkomt. Hierdoor bespaar je energie en verbeter je de kwaliteit van de werkplek.’
Het actieve beton heeft dus als voordeel dat de ruimte er hoger en lichter door wordt, maar het zorgt ook voor een aanzienlijke energiebesparing. Het water dat door de leidingen stroomt, is afkomstig uit een opslagsysteem voor warmte en koude dat zich zo’n 60 meter onder de grond bevindt.
In de zomer wordt hier de overtollige warmte opgeslagen. In de winter kan deze warmte worden benut voor de verwarming van het gebouw. De overtollige koude wordt dan ook weer opgeslagen, zodat het in de zomer beschikbaar is voor koeling.
Maatschappelijke uitstraling
Paul de Ruiter had het al over de innovatieve opvattingen van Rijkswaterstaat. Karla Peijs, de betrokken minister die voor de deur van het gebouw de officiële opening voltrok, benadrukte een ander aspect: ‘Rijkswaterstaat staat in de regel voor vertrouwen en veiligheid in Nederland. Ik denk dat die uitstraling van het gebouw er wezen mag. Dit gebouw is echt een mooi symbool van het nieuwe Rijkswaterstaat. Het is geen onneembare vesting met ivoren torens, maar open, makkelijk bereikbaar, laagdrempelig. Ik liep hier zojuist even rond, maar ik zou er best nog een uur langer door kunnen brengen. Ik vond het een buitengewoon interessant gebouw.’
Opdracht: Rijksgebouwendienst, Den Haag
Ontwerp: Architectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam
Constructie: ABT, Velp
Advies installaties: Halmos Adviseurs, Den Haag
Uitvoering: BAM Utiliteitsbouw, Rotterdam
StedenBouw, nr. 623 | maart 2005